Tajemnicze miejsce w Warszawie

Oto historia miejsca, dzięki któremu warszawska woda w Waszych kranach jest czysta.


Miejsce zostało oddane do użytku, a 3 lipca 1886 roku do mieszkańców Warszawy popłynęła czysta woda z Filtrów. Piękne i perfekcyjnie zaprojektowane, zachwycają kunsztem architektonicznym i precyzją wykonania. Zabytkowy kompleks budynków na terenie stacji uznawany jest za perłę architektury przemysłowej XIX wieku, a filtry powolne to współcześnie jedyny działający na świecie obiekt tego typu.

Budowę kanalizacji miejskiej zarządził już w 1876 roku prezydent Sokrates Starynkiewicz. Projekt miejskiej sieci kanalizacyjno-wodociągowej powierzył światowej sławy specjaliście – Williamowi Lindleyowi, który stworzył system funkcjonujący do dziś.

Opracowanie powstało w 1876 roku, jednak już po czterech latach naczelnym inżynierem budowy został najstarszy syn projektanta, wówczas 28-letni William Heerlein Lindley. Po kolejnych pięciu latach do kranów mieszkańców popłynęła woda wprost ze Stacji Filtrów. Dzięki powstaniu zakładu i rozbudowie sieci przewodów, Warszawa awansowała do elitarnego grona zaledwie sześciu europejskich miast posiadających wówczas nowoczesny system wodociągowy. 

Wybór lokalizacji miał w pod koniec XIX wieku dwie zalety –  (wtedy) był daleko poza miastem, co było kluczowe ze względu na potrzebną ilość miejsca i składowanego węgla potrzebnego do filtrowania wody; a poza tym był to najwyższy teren w okolicy. Kiedy Lindley budował wodociągi, Warszawa liczyła ok. 400 tys. mieszkańców, jednak inżynier przewidział rozbudowę miasta, a sama instalacja została wykonana z bardzo dobrej jakości materiałów.

Podstawowym materiałem budowlanym była specjalnie wypalana, odporna na wilgoć cegła. Stosowano także bloki granitowe i z piaskowca. Przez lata Filtry były oczywiście modernizowane i rozbudowywane, ale doskonały projekt Lindleya stanowił podstawę, bez której nie byłoby to możliwe na taką skalę.

Część obiektów zaprojektowanych przez Lindleya np. filtry powolne oraz zbiorniki wody czystej i osadniki wody surowej (wybudowane w latach 1883-1926), jest eksploatowana do dziś. Natomiast górująca nad zakładem 40-metrowa wieża ciśnień została wyłączona z użytku już latach 30. XX w., a w budynkach dawnej pompowni parowej i kotłowni znajduje się obecnie nowoczesne, multimedialne muzeum wodociągów i kanalizacji. 

W 1933 roku na terenie stacji oddano do użytku Zakład Filtrów Pospiesznych zaprojektowany w stylu art deco. Mimo zniszczeń, którym uległ podczas II wojny światowej dach budynku, w środku zachowały się oryginalne marmurowe stoły operatorskie, a nowoczesna automatyka sterująca pracą urządzeń pozostaje niewidoczna, starannie ukryta wewnątrz zabytkowych zegarów. 

W 1996 r. zrekonstruowano zaginiony po wojnie pomnik Sokratesa Starynkiewicza. Popiersie zostało ustawione w parku na terenie Zakładu, nieopodal wieży ciśnień.

Najnowszym obiektem jest uruchomiona w 2010 roku supernowoczesna Stacja Ozonowania Pośredniego i Filtracji na Węglu Aktywnym. Zewnętrzna architektura obiektu wyjątkowo harmonijnie wpisuje się w otaczającą zabytkową przestrzeń. A dzięki zaawansowanej technologii uzdatniania, woda płynąca do warszawiaków jest czysta, smaczna i można ją pić prosto z kranu. 

Zabytkowe obiekty Stacji Filtrów otoczone są troskliwą opieką kolejnych pokoleń pracowników wodociągów warszawskich i od wielu lat znajdują się pod nadzorem stołecznego konserwatora zabytków. W 2012 mocą rozporządzenia Prezydenta RP, Stacja Filtrów została uznana za Pomnik Historii.